روز جهانی زن خجسته باد !

و این هم چند سخن کوتاه و لی پربار از دکتور صبورالله سیاه سنگ که در از سایت وزین فردا برگرفته شده. با تشکر از فردا.

فشرده در محفل تجلیل از هشتم مارچ در استکهلم

پنچ عکس _ نوشته

صبورالله سیاه سنگ

hajarulaswad@yahoo.com

میگویند خداوند آدم و حوا را از بهشت برون راند. هر باری که به  این فرمان آفریگار اندیشیده ام،  ته دل گفته ام: آدم با داشتن همرهی چون حوا چرا باید نگران از دست دادن بهشت باشد.

هر کودک از نخستین فرزند آدم تا نوزاد بامداد همین امروز همینکه چشم باز کرده برای دیدن، یا زبان کشوده برای گفتن، نامی برتر و نشانی فرازتر از "مادر" ندیده و نگفته است.

اگر تاریخ شرق سرنوشت پریشان زن را به خط شکست و پیچان نوشته، فرهنگ چغرافیای آفتابسوختهء ما این سرافرازی را دارد که بخش چشمگیری از آفریده های هنریش را آشکارا "عشق" نامیده و همه آنها را به معشوقی که بیشتر "زن" بوده، پیشکش کرده است.

تبهکاران آزرم نشناس باید دوبار شرمسار دادگاه تاریخ باشند: بار نخست برای آدمی که به دست آنها کشته میشود و بار دوم برای اندوه بیکران مادری که به خاطر کشته شدن هر فرزند، روزی هزار بار میمیرد و بازهم زنده میماند تا برنامهء شکنجه اش دنباله یابد.

درین میان زن افغان همواره به سنگ ته اجاق میماند، زیرا پیوسته میسوزد و در همه شبهای میان بزرگداشت دو هشت مارچ خاموش و فراموش میشود.

شگفتی راستین کردار زن افغان ولو در بستر مرگ هم باشد، در واپسین سخنش است. او که از رفتن خویش آگاه است، به یکایک آدمهای میان خانه میگوید: "قربان سرت شوم!"

ستایش پدیدهء این چنین پاکیزه سرشت و سترگ را زبان و الفبای تازه تری باید.

فری به تو ای زن، ای فردوس روی زمین

درود بر تو ای فروزانترین نماد آفرینش و قربانی دیرین

جهان بی ما باد و بی تو نه، ای اشک تاریخ، سنگ صبور سنگین، نازنین

[][]

سویدن، 4 مارچ، 2006

بادرود و سلام به همه دوستان عزیز و مهربان!

با سپاس از سایت وزین کابل نات

www.kabulnath.de

هو!

فرهاد دریا

دعای مردم، نوشداروی من بود!

سی و یکم دسامبر،  شب تحویل سال 2005 به 2006 در " اناهایم  کانونشن سنتر"  لاس آنجلس، کنسرت بزرگی داشتم که با حسرت و اندوه به سؤ قصد  بجان خودم ، دل آزرده گی هزاران تن از دوستدارانم در لاس آنجلس و به پریشانحالی  صدها هزار تن از هواخواهان من در سراسر جهان انجامید.

آن شب بیشتر از چهار هزار تن  از گوشه های  مختلف جهان گرد هم آمده بودند  تا سال 2006 را با موسیقی همه عشق و همه صداقت  ِ فرهاد دریا،  به فال نیک بگیرند. با اندوه، که نا سپاسی چند بر شیشه ی شادی ِ همگان سنگ زدند و در آب دریا زهر ریختند. با نوشیدن آن آب مسموم شده، چیزی از مردنم نمانده بود. من که پس از اجرای اولین آهنگ، آواز خود را از دست داده بودم، اختیار دست و پا و گلو و زبان و تسلط بر ستیژ خویش را نیز از دست دادم. بعد از گذشت  حدود یک ساعت و نیم، آن آب ِ مسموم، کار خودش را کرد و فضای کنسرت کاملا به هم خورد و من تا پگاه بیهوش بودم. امروز از آن شب، جز اولین آهنگی که اجرا کردم چیز بیشتری به خاطرم نمانده و نیز نمیدانم که چه بر من و بر عزیزانم گذشت. هر آنچه را که اکنون مینویسم به  شهادت چشم دید دوستان و پس از تماشای ویدیوی است که آنشب از بر نامه ضبط شده بود. امروز به حکم پروردگار و به دعای مردم، از آن دام، جان سالم بدر بردم و اینک در ایالت ویرجینیای امریکا، احوالم تحت نظر طبیبان رو به بهبودی است.    

از فردای حادثه که به هوش آمدم تا همین اکنون، از هزار و یک گوشه و کنار جهان، صدای دلداری و دست دعای دوستدارانم بلند است و برای صحت یابی  ِ گلوی فریاد شان، آرزو سر ِ آرزو میگذارند و نیت خیر میکنند. دو شام پیشتر از امروز، از یاران کابل شنیدم که حلقه ی گرمی از دوستداران هنر، در یکی از مساجد آن ولایت ِ مبارک، بنام فرهاد دریای عاشق، ختم کلام آسمانی و صدقه کردند. تلفن های منزل خودم و فامیلم، نامه رسان انترنتی "ایمیل" و پیامگیر خانه ام، هر کدام از گرمترین نیت ها و صوابترین صدا ها ی دلداری پر است و اشغال است. این روز ها آنقدر از نعمت محبت مردم افغان و غیر افغان، بد آموز شده ام که هزار زهر دیگر را نیز به جان میخرم.

بدینوسیله، با دریای از عشق و قدردانی، از همه عزیزان و دوستدارانم در سرا سر جهان، که یارانگی کردند و این خسته را تسلی دادند، اظهار سپاس مینمایم. و نیز به آنعده از خوبانیکه آنشب در کنسرتم حضور داشتند و پس از حادثه، سخت نگرانشان یافتم، صفا ترین محبت های خود را نثار میکنم، و وعده میدهم که پس از آمدن  و  جدیدم به بازار، با دامنی از ترانه ها و آهنگ های تازه و نفس تازه تر، یکبار دیگر به شهر شان بروم و کنسرتی  اجرا کنم که نه خودم و نه همکاران نوازنده ام از آن کنسرت سهم و بهره ی مادی بر داریم تا هم من و هم مردم، هردو، آیینه از آن گرد، صافی کرده باشیم.

زندگی شماری از هنر مندان، طومار درازی از آوازه هایی است که گاه یک سر سوزن با چهره ی راستین آنان شباهتی ندارد که من یکی از آن شمارم. سالیان ِ چند، به هزار و یک حزب و جناح سیاسی وابسته ام خواندند، اما دیدیم که این گـِل خشک به دیوار نام آوازه خوان سرود ِ"خیال من یقین من …. دیار نازنین من" نه چسپید. گفتند پول های کلان ملت را حیف و میل کرده از اینجا و آنجا غارت ها کرد … و مرا ببین که سالها ست نان خود و زن و بچه ی خود را با کودکان جنگزده ی افغانستانم نصف کرده ام، ولی کمتر به رخ کسی کشیده ام. اگر دور نرویم، از آنجمله در طول کنسرت های دوره یی سال 2005 در آلمان، موسسه ی کمک های بشریی افغانی/آلمانی  KUFA  را حمایت مادی و معنوی کردم. (www.kafaev.de)  آنشب قرار بود سلسله ی این کمک ها از اروپا به لاس انجلس نیز برسد که با حسرت، صفحه بر گشت و آب ما گرم و نان ما یخ شد. سر پرستی جانب افغانی کودکان یتیم و پروژه های "کوفا" بر دوش فرهاد دریا و سر پرستی جانب آلمانی آن بر دوش ستاره ی سر شناس آلمانی، خانم "نینا ها گن"(Nina Hagen ) سپرده شده است.

اکنون قرار است  در آغاز بهار 1385 سر پناهی را تحت پوشش و حمایت "کو فا" برای کودکان یتیم در ولایت کندز بگشایم که سلسله ی این گشایش ها را به زودی تا ولایات دیگر گسترش خواهیم بخشید. 

گفتند دریا به مخدرات معتاد است. چه کودکانه خنده ام میگیرد! من از آن عشق ها در سینه دارم که هزار دریای از مخدرات در برابرش گردی بیش نیست. جان و هیجان رگ های اشتیاقم، فواره ی هزار تاکستان شراب است. مرا با این آب کوچک پرور و این گرد ِ ضعیف چه کار؟؟؟ که من از هوای دیگری سر مستم. گفتند در همین کنسرت، در لاس آنجلس، غرق شراب و مخدرات به روی ستیژ آمده بود و باید قیمت شب سال نو خراب شده ی ما را بپردازد …. گفتم در وید یوی که از آن کنسرت فلمبرداری شده بود با چشمان آزرده ی خود دیدم که پس از اعلان خبر مسمو میت فرهاد دریا به صدای شخص کنسرت گز ار، نیمه بیشتر سالون، یک ساعت تمام، هی زد و هی رقصید و هنوز کس ندانست که کی از کی، چه بدهکار بود!!!

گفتم: مردم مهربان! معذورم بدارید که مسمومم کردند و نتوانستم برایتان آنچنانیکه آرزومندش بودم بخوانم. شماری گفتند: پس 50 دالر ما چی میشود؟  گفتم: خیر باشد، آنقدر دوست تان دارم که حاضرم با آنکه از بستر اجل مطلق بر خاسته ام، با آنهم کنسرتی بدون مزد برایتان اجرا میکنم و به رایگان بخوانم. باز گفتند: وقتی حاضری مفت بخوانی، ضرور گناهی داری!!! …. به آینه گفتم: آینه جان! بخوانم در یک عذابم، نخوانم در عذابی دیگر!!! به بالله این چه حکایتست؟! … مثل اینکه مرا با ملا نصرالدین  ِ خدا بیامرز خویشاوندی قدیم بوده و خود درین چهل سال نمیدانستم؟!  آهسته آهسته حکایت ملا، پسرش و خر او بسویم دهن کجی میکند که چگونه مردم آن سه تن را آرام نگذاشتند تا که ملا خر به دریا انداخت و گوش آسوده کرد!!!

"چرا" ی حا د ثه ی کنسرت لاس آنجلس را به روشنی میتوان در زنجیره ی از علت ها یافت:

حسادت ها، رقابت ها ی بیمار گونه، مشکلات روانی، جلوه های فریبنده ی شهرت ومحبوبیت، کم توجهی به آمادگی های ایمنی و امنیتی و ده ها دلیل دیگر که هر کدام باعث ایجاد چنین وضعی میتواند گردد. جلو حسادت ها و رقابت ها ی بیمارگونه را نمیتوان گرفت. جلوه های شهرت و محبوبیت، نیز چیزی نیستند که هنرمند آنرا همیشه با پول بخرد و مثل لباس آنرا به اختیار خود بر تن کند. وقتی قسمت بود، از آن ناکجا فرا میرسد. دیگران از دور حلوا و شیرینی می بینند، اما قسمت خود هنرمند از آنهمه شهرت و محبوبیت، اغلب زهر و خنجر است. تنها اهل هنر میداند که کاسه ی شهرت، آب ِ دو رنگ دارد:  

یکی آب روی کاسه است که نازکست، شیرین است، فریبنده است واز دور جهانی را جادو میکند و من آنرا سراب مینامم. دیگر، آب زیرین است که آن آب تلخی هاست، آب  ِ پشت لبخند های یک ثانیه یی و دو ثانیه یی به اصطلاح "لباسی" است، و کاسه شهرت ازین آب، مالامال است. فقط خود هنرمند و خدایش از طعم آب زیرین خبردار است و بس.

در مورد دست کم گرفتن مقد ما ت ایمنی وآماده گی های امنیتی، به همان پیمانه که کنسرت گزاران مسول بوده اند، شاید خودم هم مقصر باشم. من تا امروز هرگزنخواسته ام میان مردم و دوستدارانم با گردن کلفت های "دور باش گوی" و"کور باش گوی" دیده شوم. نخواسته ام به این وسیله خود را از ایشان جدا ومتفاوت پندارم و چنان جلوه دهم که بر ایشان اعتماد ندارم. همیشه میگفتم: دریای را که خود مردم ساخته، به خدا و خود مردم می سپارم. شانه به شانه و همراه با دیگارد در جمع مردم ظاهر شدن، در شان فرهاد دریای مردم نیست. ولی دیدم که عاقبت نامردمی چند بر اعتماد من تاختند و چنان شد که همه شاهد بودند.

افزون بر دلایل ذکر شده، حافظه ی روزگار، شواهدی را بیاد مان میدهد که از زمینه های گسترده تری خبر می آرد و گاه حتی ریشه در زمین های تاریخ و فرهنگ ما دارد:

احمد ظاهر را با ناجوا نمردانه ترین مرگ خاموش ساختند. ساربان را با تمام سوز و عشقی که در گلو داشت، ازحسد معتاد کرده کارش را به جنون کشانیدند. ناهید با صدای ابریشمی  ِ که به چهچهه پرندگان مانند بود، نیز شکار تلخ حسادت ها شد.

حمیدالله چاریکاری - طلای موسیقی توده - با هر دوپای فلج شده، در حاشیه خیابان های زخمی شهر کابل در اوج تنگدستی، به تلخی جان داد. فیض محمد منگل و نیاز محمد منگل، این پدر و پسرهنر مند را به دو جرم مختلف  کشتند: پدر را مجاهدی به جرم آنکه در رادیوی کمونست ها "رادیوی افغانستان" آواز میخواند، از دم تیغ کشید و پسر را مامور حکومت کمونیست به تهمت جاسوسی برای مجاهدین سر از تن جدا کرد.

خان قره باغی را با فریاد گلوله ای داغی در مغزش، خاموش کردند و ماستر فضل غنی در اثر انفجارخمپاره ی در یک محفل عروسی در جلال آباد، از صدا وادا بازماند. زبان سرخ  ِ فضل احمد نینواز، سر ِسبز برباد داد و حلق آویز ِ دار ِسرخ ها شد. شاهرگ گلوی استاد هاشم را، خنجر حسادت شاگرد ودوستدارش برید. خون نجیب ِ نصرت پارسا را مشت آهنین ِ نو جوان هوا خواه صدایش بر زمین ِ سخت ریخت. ماشینی سرنده نواز را به جرم ساز ومحبت به زندان افگندند و تا سرحد مرگ به دره اش بستند. گلوی سه هنرمند را پس ازاجرای کنسرت در پکتیا بریدند. هفت هنرمند به شمول قربان نظر، بلبل موسیقی ترکمن را پس از ختم یک جشن عروسی در جوزجان، به رگبار ِ مرگبار مسلسل بستند ...

و اما ضرب و شتم، لت و کوب، اهانت و تحقیر، چور و چپاول ِ آب و نا ن، به آتش کشیدن خانه و دکان و ساز این بیچارگان پاک نها د و خدمتگزار،  مانند بی ارزشترین حوادث، همیشه سر زلف روزگار ما بوده و ازین حکایات، هزار و یک کتاب ِ تلخ، داستانست.

و بالاخره، اینک فرهاد دریا … که اگر گفت "افغانستان" گفت و "سلام" به بلندی قامت بابا و هندوکش به "افغانستان" گفت.  اگر خواند، در متن سال های جنگ و نا برادری، برای برادری، وحدت ملی، آشتی و با همی مردمش خواند. اگر سرود، عشق را سرود و اگر فریاد کرد، آزادی و قیام ملتی را فریاد کرد که مظلومترین بودند. و اگر در غربت بود، نسل های سوخته و جدا افتاده از ریشه و خانه ی پدری را با جادوی ساز و عشق به افغانستان گره زد و پیوند داد … صد ها هزار کودک معصوم افغان که سرود ِ "سلام افغانستان" را از حفظ دارند، برای "کاکا فیراد د یرا" تحفه ی شایسته تر از زهر در آستین داشتند.

میدانم! حادثه ی کنسرت لاس آنجلس، برای من چوب بیداری، و برای دیگران زنگ هوشیاری بزرگی میتواند باشد ...  (بیا تا قدر یکد یگربدانیم) ...  هنر مند قدر مردم را بداند که سروران اویند و اگر چیزی دارد از ایشان دارد. خوشبختی و شور بختی او در اراده ی پروردگار و در دستان مردم است. در مقابل، مردم نیز هنرمند را عزیز بدارند که در تنها ترین ثانیه های زندگی،  بعداز خدا، آواز ِ همیشه در دسترس ِ کمک و یاری است. او در ماندگارترین برج تاریخ، چراغ روشن فرهنگ و هویت شان است و با دریای صدا و ترانه، درخت عشق های انسان را آب میدهد. به انسان درمانده، امید می بخشد و  در دل های افسرده، شورمی آفریند. هنرمند زبان مردم است ... گلوی مردم است ...  و خانه ی بی ترنگ ساز ، خانه نه که  گور است!

(بیا تا قدر یکدیگر بدانیم) … جامعه ی افغانی در چندین دهه ی پسین، عزیز از دست داده و خود تماشا کرده است. هر اشاره کوچک، عبرتی بزرگ است که پروردگار سر راه ما میگذارد تا از آن چیزی بیاموزیم. فصل های کاهش و فرسایش، یکی پیهم می آیند و میگذرند. ریشه ی چه امید های که با دستان خود ما از دل خاک بیرون نشد. چه باغ های سبزی را که با دستان کدورت، از سایه تهی نکردیم. چه آسمان های پر از ستاره را که خوشه خوشه نچیدیم و ندانستیم که هیچ رفته ی از کاروان رفتگان هرگزبر نمی گردد.

(بیا تا قدر یکد یگر بدانیم) … جهانیان با خنجر و خشونت ما، تا استخوان آشنایی دارند. اینک فرصت عشق است. مجال عشق است. عشقی که نام دیگر پروردگار است. عشقی که اسم اعظم است و ما افغان ها از آن عشق، از آن گنج، از آن گنج  ِ شایگان، بیدریغ داریم و بسیار داریم. میدانم! میدانم! خوب میدانم!

ترانه سرای عشق های درویشی

7 جنوری 2006

ویرجینیا - امریکا

دوستان عزیز درود بر شما !

حتمآ اطلاع دارید که شب سال نو عیسوی فرهاد دریا آواز خوان عزیز و نازنین افغانستان در یکی از شهر های امریکا کنسرت داشت و متاسفانه دشمنان فرهنگ و هنر دست به عمل بزدلانه ی زدند و قصد مسموم ساختن این هنر مند مبتکر و پر کار کشور ما را داشتند طبق اطلاعات چیزی در بوتل یا باتری آب اشامیدنی مخلوط شده بود و باعث برهم خوردن حال فرهاد دریا در جریان کنسرت شد.که خوشبختانه فرهاد دریا بعد از فراغت از بیمارستان فعلآ حالش خوب میباشد و دیشب و امروز در برنامه های تلویزیونی (پیام افغان) و (از لاس انجلس تا کابل) ظاهر شدند و از صحتمندی خویش برای دوستدارانش مژده دادند.

خدا را شکر که حادثه بخیر گذشت و کدام آسیبی به محترم فرهاد دریا نرسید. در اخیر طول عمر و صحتمندی کامل برای جناب فرهاد دریا از خدای بی نیاز خواهانم.

تاراج دامنه دارتر و دزدان دلیرتر

گزارشگر: James Astill

برگردان: صبورالله سیاه سنگ

hajarulaswad@yahoo.com

تپه^ء کوچک ”بزی خیل”، جایگاه ارزشمندی از دیدگاه باستانشناسی در سی و دو کیلومتری آفتاب برآمد کابل، سالها از چشم تاراجگران پوشیده مانده بود؛ ولی هنگامی که محمد ذاکر، یکی از پنج باستانشناس افغان، بر فراز آن بلندای خاکی پا گذاشت، در یافت که آنچه نباید، رخ داده است. سوراخ تازه^ء چهارکنج در کنار نیایشگاه بودایی سده^ء هفتم دیده میشد.

پاسبان گفت: ”چیزی نیست، چیزی نیست. این پنهانگاه یکی از شکارچیان است. ” و آقای ذاکر اندوهگینانه زمزمه کرد: ”دروغ میگوید این آدم ....”

چپاولگران دو سال پیش در جوشاجوش رونق بازار خرید و فروش ارزشهای فرهنگی افغانستان به تپه^ء ”بزی خیل” دست یافتند. یک تن از جنگجویان با شتاب به گرداگرد تپه خط انداخت و نگذاشت کارمندان حکومت پا پیش گذارند. به اینگونه تاراج به دست گماشتگان خودی آغاز یافت.

گویی دیگر آن جنگجو سیر شده بود که روزی بر آن شد تا سیزده پیکره^ء بودای ساخته شده در سده^ء هفتم را به حاکمیت بسپارد و قول دهد که دیگر از دزدی دست خواهد کشید. ولی تازگیی آن سوراخ چهارکنج در نگاه آقای ذاکر پلیدی دیگری بود.

او ماتمزده گفت: ”حتا سربازان ما دزد استند. آنها وانمود میکنند که پاسبانی این جایگاه را به دوش دارند. ما که دور میشویم، آنها بیلهای شان را برمیدارند.” و افزود: ”در روزگار طالبان نیز چور و چپاول بود، ولی هرگز نه به اندازه^ء امروز. آنچه اکنون جریان دارد تباهی گسترده است. هر کس در هر گوشه برای خود میدزدد.”

پس از فروپاشی طالبان، افغانستان ”بهشت برین” چپاولگران شده است. طالبان با آنکه دو پیکره^ء بزرگ بوداهای بامیان را ویران ساختند، به پاسداری بیشتر از سه هزار جایگاه دارای ارزشهای باستانی افغانستان پرداختند. اکنون تفنگداران محلی به همدستی داره^ء جنایتکاران پاکستانی که میدانند حکومت افغانستان با وجود برخورداری از پشتیبانی ایالات متحده، توانی برون از شهر کابل ندارد، با پررویی آشکاری به چپاولگری ]آثار فرهنگی این کشور[ میپردازند.

آمار اداره^ء آموزش، آگاهی و فرهنگ سازمان ملل (UNESCO) مینمایاند که ارزش پولی آثار باستانی دزدیده شده از افغانستان به سی و دو بلیون دالر، و به اینگونه بالاتر از پول فروش فروش مواد مخدر، میرسد. کارشناسان با آنکه درپیرامون بهای یاد شده همباور نیستند، میگویند عقربه^ء تاراج سنج در این کشور نشان میدهد که تهی شدن افغانستان از ارزشهای فرهنگی چندان دور نخواهد بود. افغانستان در نقش گرهگاه هزاران ساله^ء خاور و باختر گواه بهار و پاییز چندین مدنیت بوده است.

سید مخدوم رهین، وزیر اطلاعات و فرهنگ، نیز افزود: ”اگر روزگار همینگونه باشد که اکنون است، تا یکی دو سال دیگر افغانستان از تاریخ خویش تهی خواهد شد، و این فاجعه نه تنها ما که همه بشریت را به ماتم خواهد نشاند. هنگامی که یک اثر باستانی زیب اتاق پذیرایی فلان ملیونر عرب باشد، پیوندش با تاریخ میگسلد، زیرا بیهوده میشود.”

آن سیزده پیکره^ء بودای ”بزی خیل” در موزیم کابل است، موزیمی که در گذشته از بهترینهای آسیای میانه به شمار میرفت، و در سالهای نخست دهه^ء نود به دست گروههای مجاهدین به یغما رفت؛ سپس طالبان یادگارهای شگفتی از جمله عاجپاره های دو هزار ساله^ء بگرام را از آن دزدیدند و بسا از داشته های دیگرش را شکستند. اینک موزیم بدون سقف کابل، چشم به راه کمکهای وعده شده از سوی نهادهای جهانی نشسته است.

اندکی آنسوتر از کابل، بازهم ارزشمندترین جایگاه باستانی دیگر آشکارا در رهگذار دزدها افتاده است. در جایی به نام ”خروار” در دل این کشور، شهر کهنی به دامنه^ء چهل کیلومتر را بازیافته اند. برخی از باستانشناسان با اشاره به ریشه یابی آثار بازداشت شده از نزد دزدان در این ساحه میگویند، پیشینه^ء تاریخی شهر بازیافته به سده^ء هفتم، اندکی پس از آمدن دین اسلام درین کشور، میرسد.

بانو Anna Rosa Rodriguezسخنگوی سازمان غیر حکومتی Society for the Afghanistan"s Cultural Heritage (SPACH) یا انجمن حفظ میراث فرهنگی افغانستان گفت: ”چنین دستاوردی در صد سال پسین دیده نشده است. این شهر را میتوان Pompeii آسیای خواند. آیا میتوانید تصور کنید؟ حتا بوداهای بامیان با آنها مقایسه نمیشوند. و دانشمندان نیز نمیتوانند آنجا بروند.”

جنگندگان محل چندین کارمند حکومت و نمایندگان سازمان ملل را از آنجا فرمان برگشت داده اند. گروهی از باستانشناسان ایتالیایی سه ماه پیش (پانزدهم اگست 2003/ س س) آنجا رفتند، ولی اجازه یافتند تنها یک روز را سپری کنند. سپس هنگامی که حاکمیت نه تن از افسران پلیس را به ”خروار” فرستاد، چهارتن آنها کشته شدند و دیگران توانستند بگریزند.

آقای Williams کارمند یونسکو گفت: ”جایگاههای همانندی که از آن آگاهی نداریم، در افغانستان فراوان اند. این کشور درست کاوش نشده است. کاوشهای کنونی به دست جنایتکاران یا همان داره^ء تریاک فروشان، جنگجویان و تباه کنندگان افغانستان، آغاز و پایان مییابند. و ما هنوز نمیتوانیم روی جامعه^ء بین الملل را به اینسو بگردانیم.”

بودجه^ء یونسکو برای افغانستان اندکی بالاتر از یک ملیون و پنجصدهزار دالر است که نزدیک به همه^ء آن تنها در راه بهسازی زمینه^ء خالی بوداهای بامیان آب میشود. حکومت افغانستان زور بالاتر از پرداخت چهل دالر معاش ماهانه^ء آقای ذاکر را ندارد، چه رسد به توان پولی برای پاسداری از جایگاههای باستانی سرزمینش.

تحلیلگران در کابل میگویند که داره^ء دزدها روزتاروز بیباکتر شده میروند. در روزهای پایان نوامبر 2003 در یک ایستگاه راه آهن پشاور، دزدانی با بودای هزاروپنجصد ساله (به سنگینی شش تن) بازداشت گردیدند.

روستاییان ”خروار” میگویند گماشتگان پاکستانی با فرمان و دستور به دنبال آثار عتیقه مشخص می آیند. آقای رهین نیز اشاره کرده بود که یک جنرال نظامی پاکستانی (نصیرالله بابر/ س س) در جریان نمایش آثار باستانی افغانی در موزیم Guimet پاریس با اعتراف به اینکه نمونه های بهتری از همین آثار را در خانه دارد، غوغا برانگیخت.

عبدالواسع فیروزی، گرداننده^ء انستیتوت باستانشناسی افغانستان گفت: ”دشواری چپاولگری مانند همه ماجراهای دیگر این کشور، کورگرهی است بر انبوه گرههای پیشتر. برای جلوگیری از آن بایست کاری کرد که برای پایان دادن به تریاک و تبهکاریهای دیگر بایسته است: استوار ساختن حکومت، داشتن دستگاه پلیس و ارتش مردمی، و از توان افگندن جنگسالاران. و با دریغ که ما هنوز چشم به راه نشسته ایم."

اشاره ها

1) این نوشته برگردانی است از گزارش Plunder goes on across Afghanistan as looters grow ever bolder چاپ روزنامه^ء (Guardian, UK, December 12, 2003)

2) Pompeii باستانشهری است در ایتالیا که پس از هزار و ششصد و هفتاد سال فراموشی زیر خاک و خاکستر آتشفشان، دوصد و پنجاه سال پیش بازیافت گردید.

3) بازیافته یی که گزارشگر آن را با ”دامنه^ء چهل کیلومتر در سینه^ء خروار” مینمایاند، ساحه^ء بودایی است به نام ”کافرکوت”، با پیشینه^ء هزار و پنجصد سال و مساحت کمتر از سی کیلومتر مربع.

4) چنان مینماید که James Astill هنگام پرداختن به کارنامه^ء طالبان درین نوشته، به آگاهیهای درست دست نداشته است. از همین رو نامبرده هم در آوردن گزارش ”دزدی پارچه های عاج بگرام از موزیم کابل”، بیراهه رفته است و هم در افسانه^ء نقش طالبان در ”پاسداری بیشتر از سه هزار جایگاه دارای ارزشهای باستانی افغانستان”.

نشریه های ”کتیبه” و خبرنامه^ء انگلیسی انجمن حفظ میراث فرهنگی افغانستان، سلسله نوشته های خانم Nancy Dupree، گزارش «حکومت و خریداری آثار دزدیده شده»، نوشته^ء انور خلیل در شماره^ء هفتم اگست 1995 روزنامه^ء The Muslim چاپ اسلام آباد (پاکستان)، و مهمتر از همه اعتراف آشکار جنرال نصیرالله بابر به خریداری همان عاجپاره های بگرام در برابر یکصد هزار دالر در گزارش ویژه به قلم ادریس بختیار در برگهای 66 و 67 ماهنامه Herald شماره^ء نهم سپتمبر 1995 چاپ کراچی (پاکستان)، و پس از آنها چندین نشریه^ء جهانی مانند Le Monde International و The NewYork Times نمایانگر این نکته اند که عاجهای بگرام دستکم پانزده تا هفده ماه پیش از پا گذاشتن طالبان به شهر کابل (26 سپتمبر 1996) به تاراج رفته بودند.

و اینکه طالبان هرگز پاسدار ارزشهای کهن یا تازه^ء فرهنگی افغانستان (آنهم در بیشتر از سه هزار جا) نبوده اند، روشنتر از آن است که چون و چرا پذیرد.

5) نسخه هایی از همه اسناد یاد شده نزد نگارنده^ء این یادداشت در شهر ریجاینا میباشند.

[][]

س س

کانادا، 14 دسمبر 2003

ژکفر

باتشکر از (فردا)

 www.farda.org

تری را ری؟

مصاحبه با سمیع حامد ، وجیهه و فرید رستگار

در باره  آلبوم « آلوچه » که  یک مجموعه ترانه برای کودکان است و در باره آلبوم تازه آهنگ های وجیهه و فرید رستگار به نام « تری را ری» از بی بی سی چیز هایی شنیده بودم و خواستم به همین بهانه با  داکتر سمیع حامد ، وجیهه و فرید رستگار گفتگو کنم.  بالکن پراز گل خانه رستگاران جایی خوبی برای این صحبت بود.خصوصا وقتی که چای سبز و شیرینی های افغانستانی هم باشد. سوالم را از تری را ری آغاز کردم.

_ «تری را ری » چه مفمهوم دارد؟

هر سه همصدا گفتند: راز است!

وجیهه : آلبوم را که شنیدید  روشن میشود.

فرید: من همینقدر میگویم که « تری را ری » ورد زبان جوانان خواهد شد .

وجیهه رو به فرید: تری را ری؟

سمیع حامد میخنندد. من رو به او میگویم: تری را ری؟

حامد با تبسم میگوید: زنهار! زنهار! اول بخوان باز امضا کن. تا ندانسته ای « تری را ری » چه مفهوم دارد برای کسی نگویی ورنه ...( چای را مینوشد)

میپرسم که این آلبوم چند آهنگ دارد.

فرید: شانزده آهنگ.برای ذوق های مختلف.

حامد: مختلفالگوناگون!

وجیهه: اول ما بیست و چهار آهنگ گرفته بودیم اما زیاد وقت را میگرفت . حالا شانزده آهنگ است اما همه جدید هستند.

فرید: به چند معنی جدید استند. میگذاریم تا مردم بشنوند و خود قضاوت کنند.

از داکتر حامد میپرسم که چگونه به آهنگسازی رو آورد. میگوید:

همیشه شعر های من با یک آهنگ برای من سلام میگفتند و من معمولا تا آمدن شعر بعدی آن را با صدا و بلند میخواندم و بعددر یک سکوت غرق میشدند...این جوره گلموره ( اشاره به فرید و وجیهه) آن سکوت ها را بیدار کردند و حالا ما  صد آبشار آهنگ داریم.

وجیهه با خود میخواند:

آسمان ابری

وفت بی صبری

تنها ده خانه

ماندن جبری

چیزی نوشتم

در پشت شیشه

تنهایی اما

آخر نمیشه

فرید رستگار ادامه میدهد:

ای کاش این دم

پایان بیایه

افتو اگه نی

باران بیایه

وجیهه میگوید: این از اولین آهنگ های ما است که ساخته شدو زیاد دوستش داریم...

فرید میگوید: ما در مدت یک سال آنقدر آهنگ ساخته ایم و خاطره های شیرین داریم که بعض اوقات با آهنگ ها همراه یکدیگر گپ میزینم. ما در یک هفته یک آلبوم آهنگ داشتیم در طی همین  همکاری.

در باره آلبوم « آلوچه » میپرسم.

وجیهه: به زودی بیرون می آید. رفته برای تکثیر.

سمیع حامد:

کار آلبوم آلوچه یک سال پیش تمام بود اما فرایند تکثیر آن به سبب سفر ها و بیماری من آسیب دید. من خوبست چند نکته را برای دفع دخل مقدر در باره آلبوم آلوچه بگویم. هدف نخستین کار ما آموزش دادن برای کودکان نیست.مثلا ما در باره الفبا آهنگ داریم اما این آهنگ برای آموزاندن الفبا نیست. هدف ما برانگیختن شوق برای آموزش است. ما شور گمگشته را در کودکان بیدار میکنیم و به همین سبب کار ما متفاوت است . تا حال بیشترین آهنگ هایی که در افغانستان برای کودکان ساخته شده اند اصلا  ترانه کودک نیستند و بزرگان فقط از احساس و گلوی کودک سو استفاده کرده اند و حرف های خود را گفته اند.

فرید: آلبوم آلوچه دنیای تازه را به کودکان معرفی میکند. دنیای آفتابی خود کودکان را.

از وجیهه سوال میکنم که آیا غیر از دخترک هنرمندش هدیه رستگار کسی دیگری هم در آلبوم آلوچه آهنگ خوانده است یا نه.

وجیهه:

اکثر آهنگ ها را هدیه جان خوانده است. تهمینه دختر بزرگترم هم در بعض جاها همخوانی داشته. سه آهنگ را  (لالایی ، پاپایی و آهنگ تولد)من خوانده ام و در چند آهنگ من و فرید با هدیه یکجایی همسرا بودیم.

از داکتر سمیع حامد میپرسم که چگونه  کار با فرید و وجیهه رابر کار با دیگر هنرمندان ترجیح داد. میگوید:

در یک سخن این دو همستاره « نو» هستند و هم آیینه ...

گفتگو را پایان میدهیم و  شما را میهمان یک ترانه  میکنیم:

لالایی!

 

پشت کلکینچه شیشته ماتو، لالایی!

ده چشم بچه میایه خو ، لالایی!

لالایی! لالایی!

شازادی رویایی

سر اسب نقرابی

ده یک باغ واوایی

لالایی!لالایی!لالایی!

 

ناژ ناژم(ناز نازم) مشل(مثل) ماتو خو کده

ده شل(سر) بالشت افتو خو کده

مشل(مثل) ماتو ناژنین(نازنین) و نقره یی

ده بین گهواله(گهواره) شو خو کده

خوابکش طلایی

لالایی لالایی!

 

پشت پلک قهرمان ریزه گگ

قصه ها بیدار میشن یک به یک

قصه رنگین کمان و آبشار

قصه گل های سرخ و شاپرک

سل (سر) تا پا ژیبایی (زیبایی)

لالایی!لالایی!

از هجوم اشک ما بیدل مپرس

یار می آید، چراغان کرده ایم

همباور دیروزم

دیوالی مبارک باد!

hajarulaswad@yahoo.com

به مناسبت بیست و ششمین سالگرد خاموشی سلطان آواز جاویدان یاد احمد ظاهر فقید.

درخت پر شــگوفه فـروردین...

احمد ظاهر در آسـتانه شـصت سـالگی

صبورالله سـیاه سـنگ

hajarulaswad@yahoo.cm

برخی از رویدادها را هرگز نمیتوان باور کرد. مرگ هنرمند مردم یکی از همین باورنکردنیهاسـت. چگونه میتوان گفت آوازخوانی که هم اکنون در هر گوشه زندگی مان شنیده و زمزمه میشـود، دیگر نیسـت.

احمد ظاهر یا به گفته واصف باختری "کاج بلند بیشـه آواز"، به همان اسـتواری و رسـایی بیسـت و چند سـال پیش، اینک در آسـتانه شـصت سـالگی ایسـتاده و باز هم برای مردمش میخواند. او بیشـتر از چهل سـال زندگی هنریش را صمیمانه به هواخواهان و شـنوندگانش داده اسـت و بدون شـک چندین دهه دیگر نیز چنین خواهد کرد.

آدمچهره های ددمنش که کمترین هنر شـان آدمکشـی، میهنفروشـی و فرهنگ سـتیزی است، میخواسـتند در روزگاری او را بکشـند که آواز و آوازه این هنرمند بیمانند از مرزهای کشـور بیرون زده بود. آیا آنها نمیدانسـتند که خموشـی احمد ظاهر بلندتر از هر فریاد اسـت؟ تفنگ آیینان تلاش داشـتند هم او را بکشـند، هم خود در تاریکی از چشـم همواره کشـوده تاریخ پنهان شـوند و هم کسـی نپرسـد این خون کیسـت که از گوشـه سـالنگ تا لانه فرمانروایی جیره خواران KGB در "کاخ دلگشـای خانه خلق!" چکه چکه راه کشـیده اسـت.

احمد ظاهر به باور بسـیاری از هنرشـناسـان، خود پدیده هنری اسـت. توانایی بی همانند در آوازخوانی، کاربرد سـازابزارهای گوناگون، نمایش ژرفای احسـاس در میان آهنگها، گزینش سـروده ها و ترانه ها به او جایگاه بلندی داده اسـت.

او از کانونی برخـاسـت کـه آوازخـوانی برای خـانواده پذیرفتنی نبود. پدرش از فرازنشـینان دســتگاه دولت بود و نمیخواسـت تهمت رامشـگری فرزند را از کابینه به خانه برد. خاسـتگاه زندگی پر رونق نیز او را بی نیازتر از آن بار آورده بود که این راه را برای نان آوری برگزیند. ولی آنچه احمد ظاهر را با جهان رازآمیز سـاز و آواز پیوند میداد، برتر ازینها بود: عشـق به موسـیقی.

پس از لیسـه حبیبه کابل، آموزشـهای برتر را در رشـته پیداگوژی فراگرفت و به دنبال آن گرچه به کارهایی در دسـتگاه افغان فلم و کابل تایمز پرداخت، دلش در قلمرو دیگری میتپید. او که خود شـهروند سـرزمین جادویی و آهنگین تارها و پرده ها بود، نیازی به دریافت ویزای دیدار آن دیار نداشـت. موسـیقی از هر روزنه و هر کناره او را فرامیخواند و پناه میداد، درسـت چنانی که بامیان، بودا را.

تاریخ تماشـاگاه شـگفتی اسـت. احمـد ظاهــر با همـان لبخند بودایی و با همـان شـور و شـادابی بیسـت و چند سـال پیش هنوز میخواند و با شـنوندگانش پیوند مییابد، ولی فرهنگ نشـناسـهای هنرسـتیز چنان خفه مرده اند که حتا "رفقای همرزم" بی آزرم دیروز شـان دگر آبی در چشـمه نمییابند و نمی در چشـم تا با آن یکی خون از دسـت و آسـتین بزدایند و با این یکی آبروی ریخته همدیگر را بگریند. چه دره بزرگی میان این دو کارنامه افتاده اسـت!

و چنین اسـت که ناکسـان هر روز زندگی نفرینی خویش را میمیرند و جاودانگان مرگ را همواره میزیند.

●●●●●●●

ریجـاینا (کانادا)

١٧  جـوزا ١۳٨۳

با تشکر از (فردا)

http://www.farda.org/